Vrijheid

Ik zit momenteel na te denken over de vele debatten die op dit moment in academische en politieke kringen woeden en ik voel me net als dat nerdy kind in de klas, dat zijn hand opsteekt en dolgraag het antwoord wil geven. 

Maar helaas! Ik dans niet op die liedjes in hun marmeren zalen. Ik zou wel graag uitgenodigd worden. Ik zou zelfs zeggen dat ik een waardige danspartner zou zijn, omdat ik zowel technisch als fysiek de passen ken.

“Wat doe je in het leven?” Werd mij onlangs gevraagd.

Ik zuchtte (gelukkig). Het komt niet vaak voor dat ik echte vragen krijg.

“Veel dingen.”

Hij lachte, pauzeerde even en wachtte tot ik die zeer algemene uitspraak zou toelichten.

“Voor geld,” begon ik. “Ik werk als allrounder bij een start-up die zich bezighoudt met installaties.”

Pauze.

“Administratie... mensen... technische hulp... dat soort dingen,” concludeerde ik. Ik had geen inspiratie om het verder uit te breiden.

“Oké,” Zei hij, terwijl hij even wegliep.

“In mijn andere levens schrijf ik en maak ik films,” Voegde ik eraan toe. Ik wist niet zeker of het relevant was om al mijn andere passies en hobby's op te sommen. Toch ging de lijst door mijn hoofd.

“Het is geen porno,” Onderbrak ik de stilte.

“Wauw! Waarom zeg je dat?” Vroeg hij plotseling met directe aandacht.

“Omdat elke keer als ik dit zeg, mij wordt gevraagd of het porno is,” Antwoordde ik op mijn kenmerkende, geïrriteerde toon.

“Echt?” Vroeg hij oprecht. “Dat kwam niet bij me op.”

“Nou, er is een vrij eenvoudige verklaring,” Begon ik, terwijl ik mijn sportspullen weer in mijn tas probeerde te stoppen. “Ik ben een nobody,” Vervolgde ik. “En voor de meeste mensen heeft alleen een SOMEBODY het potentieel en de referenties om een echte film te maken. Een nobody kan echter zeker porno maken.”

“Ik begrijp het,” Glimlachte hij. “Het blijft vreemd dat dat het eerste is wat in hen opkomt.”

Ik wist niet goed hoe ik dat gesprek moest voortzetten. Zonder de luide muziek, de routine van de trainingen of de aanwezigheid van andere mensen, verdoofde de stilte me.

Ik was toch al te laat. Het eeuwige Witte Konijn.

De laatste tijd ben ik terughoudend om diepere gesprekken aan te gaan met nieuwe mensen. Verveling. Of zoals ik tegen een van mijn lieve actrices zei in een kort WhatsApp-gesprek: “Ik heb de afgelopen maanden vooral in mijn eigen hoofd geleefd.” Het was een soort afstandelijke onverschilligheid.

In zekere zin een bevrijding van sociale verlangens.

Misschien zou hij een waardige, intellectuele danspartner zijn geweest? Dat denk ik nu, terwijl ik nadenk over het onderwerp vrijheid. Te laat, voorlopig in ieder geval. 

Terug naar de huidige onderwerp.

Wat is vrijheid?

In de politiek wordt de term “liberaal” verondersteld vrijheid te betekenen (in brede zin). Afhankelijk van de locatie is het echter verweven geraakt met linkse politiek, die allesbehalve liberaal is. In de wetenschap is “vrijheid” op dit moment een illusie, omdat de werkelijkheid wordt gevormd door vooraf bepaalde krachten. In de moderne filosofie lijkt het op dit moment gewoon een troebel terrein te zijn: ongedefinieerd, verward, fundamenteel onbereikbaar. Kortom, het is een concept dat verpakt zit in een oude krant die op het punt staat te worden weggegooid. 

Wat is vrijheid dan wel? 

Aangezien dit mijn klaslokaal is (of platform, zo te zeggen), waar ik zowel leerling als leraar ben, zal ik mijn eigen vraag beantwoorden.

Ten eerste is het vrijheid van geest. Er is geen andere stem dan die van uzelf die uw gedachten bezielt. Er is geen echo van de publiek, geen voorouderlijke luidspreker, geen gefluister van je geliefde, geen hemelse galm en geen kleine lettertjes in de wet.

Ten tweede is het vrijheid van lichaam. Dit betekent alles, van rondreizen in je busje in plaats van gebonden te zijn aan één locatie, tot lichaamsverandering met of zonder veiligheidsrichtlijnen. 

Ten derde is het een principe. Dit is in wezen de filosofie van vrijheid: de grenzen en verantwoordelijkheden ervan. De beste manier om iets abstracts te beschrijven is met een goede analogie. Een buurman heeft de vrijheid om begroeiing op zijn eigen stuk grond te verwijderen, ook al brengt dit de privacy en/of veiligheid van de aangrenzende buurman in gevaar (bij gebrek aan andere afrasteringen). De getroffen buurman heeft op zijn beurt de vrijheid om een hek op zijn eigen stuk grond te plaatsen om zowel de privacy als de potentiële veiligheid te herstellen. Beide vrijheden zijn gelijk, mits ze beide de gemeenschappelijke grensvoorschriften respecteren. Dit betekent dat de voorgeschreven afstand tot de grens tussen de twee eigendommen en de toegestane hoogte voor nieuwe omheiningen moeten worden gerespecteerd. Vrijheid betekent niet dat er geen regels zijn als het gaat om het leven binnen de grenzen van een samenleving. Het enige geval waarin sociaal vooraf bepaalde regels ontbreken en er ook vrijheid is, is: één persoon, alleen, op een eiland. 

Alle concepten van vrijheid, zoals politieke, seksuele, religieuze, culturele en materiële vrijheid, zijn onderworpen aan sociale regels binnen de omgeving waarin ze worden uitgeoefend. 

Misschien is dit waar persoonlijke vrijheid botst met sociale vrijheid. In principe zou vrijheid altijd vrij moeten zijn van subjectieve beperkingen. Maar tenzij je die ene persoon bent die helemaal alleen op een eiland woont, is dat niet het geval. In de meeste gevallen zijn er groepen mensen, op zelfontwikkelde (metaforische) eilanden, die bepalen welke vrijheden een individueel lid wel of niet mag genieten. In elk geval kan het betreffende lid alleen kiezen om zich te schikken, in opstand te komen of te vertrekken. Afhankelijk van de mate van macht die een bepaald individu of een bepaalde groep mensen heeft, hebben ze misschien maar één realistische keuze tot hun beschikking. Hierin ligt de kern van de meeste conflicten in de wereld van vandaag: één tegen allen, enkelen tegen velen, enz. 

Is vrijheid ook een compromis? 

Een vrij bekende persoonlijkheid zei tijdens een interview een paar keer dat communisme goed werkt binnen kleine eenheden zoals families, kleine stammen en clans. Het werkt niet VRIJ binnen grote organisaties van mensen, zoals natiestaten. De reden hiervoor, zo stelde hij, was dat communisme precies is wat het woord inhoudt: GEMEENSCHAPPELIJK. Het impliceert conformiteit en het uitwissen van verschillen, evenals beperking van individueel winstgevende bezigheden die mogelijk niet voor alle leden gelijke middelen opleveren. Alleen door geweld toe te passen kan totale naleving worden afgedwongen bij grote groepen mensen. 

Waarom? 

Omdat de kans op totale individuele naleving, die nodig is om persoonlijke vrijheid op te offeren voor het algemeen belang, exponentieel kleiner wordt naarmate het aantal betrokken mensen groter is. 

Het toepassen van geweld is in strijd met het principe van persoonlijke vrijheid, maar het kan wel zorgen voor een betere verdeling van middelen over grote groepen mensen. 

Ja, vrijheid kan een compromis zijn, maar alleen tot op zekere hoogte. Gedwongen worden om te gehoorzamen om een grootschalige agenda te vervullen, is geen compromis. Het is nog steeds dwang. Kiezen om persoonlijke vrijheid op te offeren ten behoeve van het welzijn van een ander lid of andere leden is keuzevrijheid en valt dus nog steeds binnen het domein van vrijheid. 

Het coronadilemma is waarschijnlijk het beste voorbeeld van wereldwijde dwang ten behoeve van het algemeen belang. Hoewel dit niet overal ter wereld het geval was, waren er tal van locaties waar een hele natie door wetten en mogelijke straffen werd gedwongen om hun persoonlijke vrijheid van beweging en kleding op te offeren voor het algemeen belang. 

Het is nog maar de vraag of dit op die schaal een tweede keer zou werken. Het bewijst echter wel dat om naleving door grote groepen te garanderen, dwang onontbeerlijk is en dat vrijheid geen compromis is, maar dat ze WORDT gecompromitteerd. 

Nu even weg van het theoretische en over naar het puur persoonlijke. 

Ik zou mijn hele waardensysteem waarschijnlijk kunnen samenvatten in één woord: VRIJHEID. 

Ik beschouw het als mijn hoogste waarde als mens.

Er zijn plaatsen in de wereld die ik actief niet zal bezoeken (zonder dat zij daar op enigerlei wijze verlies door lijden), omdat hun kernwaarden in schril contrast staan met deze hoogste waarde van mij. Ik heb bewust voor mijn huidige woonplaats gekozen, voornamelijk op basis van de compatibiliteit van de kernwaarden daarvan met die van mij. Mijn levenspartner deelt deze hoogste kernwaarde met mij en ik moedig mijn kinderen aan om te leren hoe ver ze bereid zijn te gaan om hun eigen kernwaarden op te offeren ten behoeve van ‘de ander’. In wezen leer ik hen de kunst van vrijheid en de gevolgen daarvan.

Concluderend kan ik zeggen dat wat ik overal ter wereld zie en hoor (van de luidste stemmen) verschillende vormen van dwang zijn, vaak vermomd als acceptatie en bevestiging. Ik kan het simpelweg omschrijven als op schuldgevoelens gebaseerde sociale dwang.

Ga akkoord of word buitengesloten.

Omarm het of word vervolgd.

Het grootste drama van deze corrupte methodologie is dat er geen oprechte, onafhankelijke gedachten voor nodig zijn.

Je hoeft alleen maar te doen alsof.

De waarheid is wat de luidste stemmen zeggen.

Al het andere wordt gerechtvaardigd door schijnbaar onberispelijke logica.

Helaas heb je, om “schijnbaar onberispelijke logica” te ontrafelen, een schat aan algemene kennis, uitstekende debatvaardigheden, perfecte emotionele beheersing en een onverzadigbaar verlangen om te winnen nodig (dit is het wildcard-element dat het eindresultaat kan corrumperen).

Hmm... dus wat heeft het voor zin? Kun je dan net zo goed meegaan met de stroom?

Persoonlijk... kan ik alleen maar antwoorden: dat hangt ervan af!

Waarvan?

Van mijn mate van verveling.