Duurzaam socialisme

De meesten van ons hebben Marx gelezen... het is klaar en gedaan. Beschamend genoeg heb ik dat nog niet gedaan. Een professor, van wie ik de naam helaas niet meer weet, verklaarde ooit in een interview dat de communistische ideologie, net als veel andere en vaak tegengestelde ideologieën, is ontstaan uit de vereniging tussen intellect en decadentie. Daarmee bedoelde hij dat ze was ontstaan vanuit het vangnet van een universitaire collegezaal en niet vanuit een positie van bittere armoede. Iemand die in de put van het lijden zit, heeft vaak geen tijd om erover te schrijven! Intellectuelen en academici hebben het pad geëffend voor veel sociale bewegingen, ten goede en ten kwade. 

Vandaag de dag verdrinken we in massaproductie en slimme marketing. We vervuilen ons milieu niet zozeer door onze aantallen, maar door onze buitensporige consumptie. Het kapitalisme draait door. Het faalt niet omdat het juist is, maar omdat het dichter bij de menselijke natuur staat. Dichter bij onze dierlijke natuur. We werken om te bezitten en verlangen ernaar om autonoom te zijn van het systeem en van elkaar. Geld is macht en macht is onafhankelijkheid. Kapitalisme stelt mensen in staat om hun eigen bedrijf te laten groeien, hun eigen bezit te kopen en dingen te bezitten die zowel essentieel zijn als vreugde geven. Elke bedrijfseigenaar, groot of klein, alleen of met partners, helpt het wiel van het kapitalisme te draaien. Ze zijn geen kwaad dat moet worden uitgeroeid, maar eerder een kracht die moet worden aangewend. Zonder ondernemers zijn er geen banen. Zonder ondernemers is er geen werkgelegenheid. We leven niet langer in een zelfvoorzienende wereld, maar in een ingewikkeld web van onderlinge afhankelijkheid. We hebben communisme nodig om samen te werken en kapitalisme voor vooruitgang. Het communisme zoals het werd toegepast in de tijd van de Sovjet-Unie, Roemenië (mijn moederland) en andere landen rond die tijd, slaagde er niet in zichzelf in stand te houden. 

Waarom niet?

Waarom werd het zo'n monsterlijk corrupt systeem?

Er zijn genoeg betere geleerden dan ik die deze vraag hebben geanalyseerd en beantwoord. Van mijn kant, omdat ik een klein deel van deze corruptie heb meegemaakt in de beginjaren van mijn leven, kan ik dit met één woord beantwoorden: hebzucht.

Communisme heeft, net als elke andere vorm van bestuur, leiders nodig. Die leiders hebben vaak geen waakhond en zijn geen rechtschapen filantropen. Het begint allemaal vanuit een punt van filosofie en eindigt in grof pragmatisme. Waarom versierde Ceausescu (de Roemeense communistische dictator) zijn badkamer met goud, terwijl veel van zijn mensen verhongerden? Als hij communist was, waarom deelde hij zijn goud dan niet? Omdat hij geen communist was. Hij was een mens. Hij was een mens die aan de macht kwam en "absolute macht corrumpeert absoluut". 

We hebben al lang vastgesteld dat communisme en zijn meer grove principes zoals gebrek aan eigendom, individuele opoffering en dwangarbeid niet de pijlers zijn van een succesvolle samenleving of regering. 

We hebben ook al lang vastgesteld dat kapitalisme vooral de rijken dient. Aangezien de rijken slechts een relatief klein deel van de hele wereldbevolking vormen, offeren we de velen op ten voordele van de weinigen. 

Communisme en kapitalisme zijn verschillende kanten van dezelfde medaille. In werkelijkheid is het huwelijk tussen de twee het zetten van je beste beentje voor. 

Het concept van socialisme is de vrucht van dat huwelijk. 

In het licht van de focus op milieu en duurzaamheid, ongeacht aan welke kant van het klimaatdebat je staat, zou ik nog een stap verder willen gaan en de term duurzaam socialisme willen gebruiken.

Socialisme richt zich op de samenleving; op het functioneren in symbiose van grote groepen mensen. Het biedt bescherming aan zwakkeren, ouderen, jongeren, zieken en achtergestelden, zonder de autonomie van het individu weg te nemen. Duurzaam socialisme richt zich op economisch levensvatbare manieren om de financiële en praktische steun in stand te houden die geboden wordt aan hen die niet economisch kunnen bijdragen aan hun eigen levensonderhoud. Binnen het domein van duurzaam socialisme valt wat ik microkapitalisme noem. Het ondersteunen van kleine tot middelgrote ondernemingen door eerlijke belastingen, belastingvoordelen, overheidssubsidies en toegang tot financieringsmogelijkheden en gratis middelen helpt hen om te groeien en winst te maken. Het is belangrijk om te onthouden dat winst absoluut essentieel is om een bedrijf te laten groeien. Als een bedrijf alleen maar het equivalent van zijn overheadkosten verkoopt of een dienst levert (of break-even draait), heeft het geen middelen om te investeren in betere apparatuur, hogere lonen voor zijn werknemers, betere producten of betere technologie. Een bedrijf dat geen winst maakt, is overgeleverd aan de genade van een tweesnijdend zwaard, wachtend op een faillissement. Als een bedrijf failliet gaat, verliezen mensen hun baan. Microkapitalisme houdt rekening met het belang van geld verdienen ten voordele van groei en vervolgens ten voordele van verschillende groepen mensen. 

Macrokapitalisme: Bedrijven, multinationals, investeringsfondsen en vastgoedmagnaten zijn meestal ver voorbij de groei en ver in het overschot.

Het is dit aspect van het kapitalisme dat een steeds grotere kloof creëert tussen arm en rijk. Om het rendement te maximaliseren zonder dat er opnieuw geïnvesteerd hoeft te worden, worden de productiekosten doorgeschoven naar de consument die op zijn beurt onbedoeld betaalt om de goedkope arbeidskrachten in stand te houden die gebruikt zijn om dat product te maken. Vaker wel dan niet is het niet innovatie die wordt gebruikt om de winst te verhogen, maar simpelweg offshoring naar armere locaties en het gebruik van goedkopere arbeidskrachten. Het is bijna altijd een menselijke prijs. 

Hoe zou duurzaam socialisme werken?

Door te lenen van zowel het kapitalisme als het communisme. Europa als geheel is een goed voorbeeld van deze combinatie vergeleken met de Verenigde Staten waar "het ieder voor zich is", min of meer. Het systeem van China zou ik omschrijven als communistisch kapitalisme. Het produceert niet geïsoleerd en wijst ook geen extreem kapitalistische staten af als klant. In feite verkopen ze aan iedereen die maar wil kopen. Tegelijkertijd wordt het geregeerd door wat we nog steeds een dictator kunnen noemen. Culturele en historische aspecten spelen een grote rol in de aard van het bestuur en wat werkt voor kleinere of grotere groepen mensen. Voor een kleine staat als België, waarvan een groot deel van de grens aan open zee grenst, is vrije handel en een democratisch bestuurssysteem beter geschikt dan één leider die eeuwig aan de macht blijft. 

Het valt buiten het bestek van dit artikel om een echt, uitvoerbaar plan op te stellen (hoewel ik wel een ontwerp in gedachten heb). Het volstaat te zeggen dat ik wil aandringen op een groter gesprek over het onderwerp politiek als geheel. Ik zou jongeren willen aansporen om verder te kijken dan hun eigen individuele behoeften (seksuele identiteit, religieuze riten, etniciteit...) en het geheel te zien als de som der delen. Geen persoon is een eiland... geen groep is een eiland... elke entiteit functioneert ten voordele of ten nadele van een andere. 

Middelen zullen altijd beperkt zijn. Niet iedereen kan rijk zijn en niet iedereen zou arm moeten zijn. Dat is wat ik bedoel met mijn openingszin van dit artikel. Mensen hebben het recht om de vruchten van hun arbeid te plukken zonder toestemming te vragen aan een almachtige Tovenaar van Oz, of anders een kleine man achter het gordijn. Tegelijkertijd is sociale verantwoordelijkheid iets om rekening mee te houden bij alle inspanningen om geld te verdienen. 

Duurzaam socialisme kan de sleutel zijn tot het beschermen van beperkte middelen en tegelijkertijd persoonlijke groei bevorderen.

Stof tot nadenken voor de komende verkiezingen!